Tin Tức
Tết Nguyên tiêu có ý nghĩa gì, nguồn gốc và phong tục liên quan
Tết Nguyên tiêu có ý nghĩa gì, năm 2025 Tết Nguyên tiêu rơi vào ngày nào? Cùng nguồn gốc và các tập tục liên quan ở Việt Nam và các nước.
Ngoài Tết cổ truyền, Tết Nguyên tiêu cũng là ngày lễ quan trọng trong năm đối với nhiều người dân Việt Nam. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ nguồn gốc và ý nghĩa Tết Nguyên tiêu, cũng như sự khác biệt giữa Tết Nguyên tiêu ở Việt Nam, Trung Quốc và các nước khác.
Hãy cùng Lichgotet.com đọc ngay bài viết sau đồng thời tìm hiểu thêm Tết Nguyên tiêu năm 2025 này sẽ rơi vào ngày nào nhé!
1. Tết Nguyên tiêu là gì?
Tết Nguyên tiêu còn gọi là Rằm tháng Giêng hay Tết Thượng nguyên, là ngày lễ bắt nguồn từ Trung Quốc, thường diễn ra từ ngày 14 – 15 tháng Giêng Âm lịch hàng năm.
Trong dịp này, mọi người thường bày tỏ lòng kính trọng đối với ông bà, tổ tiên bằng việc dâng lễ để cầu mong năm mới gặp nhiều may mắn, vạn sự hanh thông, làm ăn thuận lợi.
>> Xem thêm: Tiệc Tân Niên là gì? Vai trò, ý nghĩa đối với doanh nghiệp hiện nay
2. Nguồn gốc và các câu chuyện khác nhau của Tết Nguyên tiêu
Theo TS. Đinh Đức Tiến từ Khoa Lịch sử, Đại học Xã hội và Nhân văn, Tết Nguyên tiêu có nguồn gốc từ các truyền thuyết của Trung Quốc và tồn tại nhiều thoại bản (câu chuyện) khác nhau. Cùng tham khảo 2 phiên bản thường gặp nhất giải thích về nguồn gốc của Tết Nguyên tiêu như sau:
2.1. Phiên bản 1 về nguồn gốc Tết Nguyên tiêu
Theo nhiều tài liệu, Tết Nguyên tiêu có nguồn gốc từ thời Tây Hán ở Trung Quốc. Vào thời đó, người dân tổ chức lễ hội rước đèn rất trang trọng. Câu chuyện bắt đầu khi các cung nữ nhớ nhà nhưng không thể rời hoàng cung.
Đông Phương Sóc, một viên sủng thần của Hán Vũ Đế, hiểu nỗi lòng của các cung nữ và đề xuất với nhà vua rằng vào rằm tháng Giêng, họ nên lánh nạn trong cung và treo đèn lồng để tạo giả cảnh cháy, đánh lừa Hỏa thần.
Hán Vũ Đế đồng ý, từ đó vào ngày rằm tháng Giêng hàng năm, cả nước treo đèn lồng, giúp các cung nữ có cơ hội gặp người thân. Lễ hội này đã tồn tại hàng trăm năm và lan rộng đến Việt Nam, nhưng đã được điều chỉnh để phù hợp với văn hóa địa phương, nên có những khác biệt so với Trung Quốc.
2.2. Phiên bản 1 về nguồn gốc Tết Nguyên tiêu
Ngày xưa, một con thiên nga từ trên trời bay xuống và bị một người thợ săn bắn chết. Ngọc Hoàng biết được và rất tức giận. Ngài đã sai Thiên Tướng xuống trần gian vào đúng ngày 15 tháng Giêng âm lịch để trừng phạt.
Tuy nhiên, một số vị tiên không đồng ý với quyết định này. Họ đã liều mình xuống trần để giúp chúng sinh tránh khỏi kiếp nạn.
Vì vậy, vào ngày đó, mọi nhà đều treo đèn lồng và bắn pháo hoa, khiến Ngọc Hoàng tưởng rằng trần gian đã bị thiêu rụi. Nhờ vậy, loài người đã thoát khỏi thảm cảnh diệt vong.
3. Tìm hiểu ý nghĩa của ngày Tết Nguyên tiêu
Tết Nguyên tiêu có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới, trong đó “Nguyên” có nghĩa là thứ nhất và “Tiêu” là đêm. Người Việt còn gọi ngày này là Tết Thượng nguyên để phân biệt với Tết Trung nguyên (rằm tháng Bảy) và Tết Hạ nguyên (rằm tháng Mười).
Đây là một lễ hội quan trọng đối với người Phật giáo, được thể hiện qua 2 câu sau: “Cúng quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng/Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng”.
Vào ngày này, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ cúng để thể hiện lòng thành kính với ông bà tổ tiên và Phật tổ, đồng thời cầu mong một năm mới bình an, may mắn và tài lộc. Mâm cỗ có thể ít hay nhiều tùy từng gia đình, nhưng mục đích chung vẫn là bày tỏ lòng thành kính.
4. Các phong tục và lễ hội trong ngày Tết Nguyên tiêu ở các nước
Tại Việt Nam và một số nước trên thế giới vẫn đón Tết Nguyên tiêu hàng năm nhưng sẽ có cách đón lễ khác nhau:
4.1. Tết Nguyên tiêu tại Việt Nam
Tại Việt Nam, Tết Nguyên tiêu được tổ chức vào rằm tháng Giêng Âm lịch, thời điểm mọi người lên chùa để cúng sao giải hạn và cầu xin những điều tốt lành trong năm mới.
Còn ở những nơi có cộng đồng người Hoa, như Quận 5 TPHCM, họ tổ chức nhiều hoạt động và lễ hội đặc sắc vào dịp này. Tại đây, các lễ hội diễn ra tại hội quán và gia đình, bao gồm diễu hành, nghi thức lễ, trình diễn ca kịch cổ truyền, thư pháp và âm nhạc.
4.2. Tết Nguyên tiêu tại Trung Quốc
Trung Hoa được xem là cái nôi của Tết Nguyên tiêu, còn được gọi là Tết Thượng nguyên hoặc Tết Trạng nguyên.
Vào dịp lễ này hàng năm, người dân tổ chức cúng tế cầu an và cầu phước, đồng thời thưởng thức bánh trôi. Họ cũng tổ chức nhiều hoạt động đặc sắc như thi đoán hình trên lồng đèn, ngâm thơ, ghi ước nguyện lên đèn lồng và thả lên trời vào buổi đêm.
4.3. Tết Nguyên tiêu tại nhiều nước khác
Một số quốc gia sử dụng lịch âm, như Hàn Quốc và Nhật Bản, cũng tổ chức Tết Nguyên tiêu với các hoạt động đếm ngược giống như ở Việt Nam và Trung Quốc.
- Ở Hàn Quốc, rằm tháng Giêng gọi là lễ Daeboreum. Vào đêm trước lễ, mọi người chơi trò Samulnori hoặc leo núi để xem mặt trăng mọc.
- Tại Nhật Bản, rằm tháng Giêng là lễ Koshogatsu, nơi người dân cầu nguyện cho mùa vụ bội thu và thường ăn cháo đậu đỏ vào buổi sáng lễ.
5. Các câu hỏi thường gặp về Tết Nguyên tiêu
5.1. Tết Nguyên tiêu 2025 là ngày mấy Dương lịch?
Ngày Tết Nguyên tiêu 2025 sẽ diễn ra từ giữa đêm 14 (đêm trước trăng rằm) đến hết ngày 15 (ngày rằm) tháng Giêng Âm lịch, tức là từ ngày 11 – 12/2/2025 Dương lịch (vào Thứ 3 và Thứ 4).
Trong đó, Rằm tháng Giêng chính là Tết Nguyên tiêu do đó, bạn sẽ cúng rằm tháng Giêng vào hôm thứ 4 ngày 12/2/2025 Dương Lịch.
>> Xem thêm: Tết Thanh minh là ngày gì? Tết Thanh minh 2025 vào ngày nào và những điều cần biết!
5.2. Khác biệt của Tết Nguyên tiêu của người Hoa và người Việt
- Ở Trung Quốc, đây là ngày lễ hoa đăng với hoạt động thả đèn lồng cầu nguyện cho năm mới bình an.
- Tại Việt Nam, người dân, đặc biệt là Phật tử, thường đến chùa để lễ Phật và cầu mong gia đạo bình an. Các chùa tổ chức Đàn Dược sư và tụng kinh dược sư suốt tháng Giêng, kêu gọi mọi người cùng tụng niệm để cầu phước báo an lành.
5.3. Tết Nguyên tiêu ăn gì?
- Tại Trung Quốc, người dân thường ăn bánh trôi, há cảo, bánh táo đỏ, màn thầu, bánh yến mạch để cầu may mắn và sức khỏe.
- Tại Việt Nam, mọi người thường thưởng thức bánh ú, bánh chưng, xôi gấc và gà luộc hoặc bánh trôi nước (miền Nam) với mong muốn đem lại may mắn, hạnh phúc và ấm no cho gia đình.
5.4. Cách cúng ngày Rằm tháng Giêng (Tết Nguyên tiêu) như nào?
Ngày cúng Rằm tháng Giêng tốt nhất cho năm 2025 là vào sáng 12/2/2025 Dương lịch (tức 15/01 Âm lịch). Nhưng nếu bận, bạn có thể cúng vào trước đó, ngày 11/02/2025 Dương lịch (14/01 Âm lịch). Giờ cúng tốt nhất là giờ Ngọ.
Để cúng Rằm tháng Giêng, bạn cần chuẩn bị một mâm cỗ cúng Phật (mâm cỗ chay) và một mâm cỗ cúng gia tiên (mâm cỗ mặn). Đặc biệt, trong mâm lễ cúng thường không thể thiếu bánh trôi nước. Việc ăn bánh trôi nước vào ngày Tết Nguyên tiêu mang ý nghĩa cầu mong mọi việc trong năm đều thuận lợi và trôi chảy.
>> Xem thêm:
Như vậy, Lichgotet.com hy vọng qua bài viết đã giúp bạn hiểu rõ Tết Nguyên tiêu có ý nghĩa gì, nguồn gốc và các phong tục liên quan. Đây cũng là lễ hội quan trọng đối với người dân Việt Nam và bạn có thể cùng gia đình đi chùa cầu mong một năm mới bình an và may mắn!
